Viðurkenning Rannís fyrir framúrskarandi vísindamiðlun er afhent á Vísindavöku. Hægt er að koma tilnefningum vegna vísindamiðlunar fyrir Vísindavöku ár hvert á visindavaka@rannis.is
Vísindavefurinn hefur allt frá árinu 2000 fjallað um allar tegundir vísinda og fræða, allt frá stjörnufræði til handrita og frá sameindalíffræði til sálfræði. Vefurinn er í nánum tengslum við samfélagið þar sem hann svarar spurningum sem berast frá almenningi, ekki síst ungmennum.
Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir ráðherra háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunar, Jón Atli Benediktsson rektor HÍ, Jón Gunnar Þorsteinsson ritstjóri Vísindavefsins, Þorsteinn Vilhjálmsson prófessor og fyrrum aðalritstjóri, og Jón Örn Guðbjartsson sviðsstjóri markaðsmála HÍ.
Eitt brýnasta hlutverk Vísindavefsins er að takast á við áskoranir samfélagsins og er hann mikilvægt tæki til að sporna við falsfréttum og upplýsingaóreiðu. Hann miðlar mjög brýnni þekkingu til fólks um allt milli himins og jarðar – til allra í samfélaginu. Vísindavefurinn er mikilvægt og áreiðanlegt stoðtæki skólafólks í námi og við ritgerðarsmíð auk þess að vera uppspretta fyrir fjölmiðlafólk í viðtækum skilningi þegar fjallað er um hvers kyns mál á vettvangi fjölmiðla.
Gestir Vísindavefsins geta fundið svör við spurningum um flest milli himins og jarðar og einnig lagt fram nýjar spurningar um hvaðeina sem ætla má að fræðafólk innan Háskóla Íslands og annað stuðningsfólk vefsins geti svarað eða fundið svör við. Spurningarnar fara rakleiðis til ritstjórnar og starfsfólks vefsins.
Starfsfólk Vísindavefsins eru Jón Gunnar Þorsteinsson, ritstjóri og Emilía Dagný Sveinbjörnsdóttir, verkefnastjóri en auk þeirra hafa fjölmargir starfað við vefinn um lengri og skemmri tíma. Síðan er ótalinn aragrúi höfunda sem svarar spurningum lesenda, langstærstur hluti þeirra er vísinda- og fræðafólk við Háskóla Íslands.
Vinsældir Vísindavefsins hafa aukist jafnt og þétt frá upphafi og að meðaltali heimsækja yfir sjö þúsund manns vefinn á degi hverjum og fletta þar tæplega níu þúsund síðum. Breiddin í lestri er veruleg og þannig getur fjöldi þeirra svara sem lesin eru á einum degi hæglega nálgast sex þúsund. Gera má ráð fyrir að þrettán prósent þjóðarinnar heimsæki vefinn í hverri viku.
Því er Vísindavefurinn vel að því kominn að hljóta viðurkenningu Rannís fyrir vísindamiðlun árið 2024.
Margir hafa lagt hönd á plóg sem starfsmenn vefsins ásamt Þorsteini Vilhjálmssyni, prófessor í eðlisfræði og vísindasögu, sem var aðalritstjóri frá byrjun og fram til sumarsins 2010, þegar Jón Gunnar Þorsteinsson tók við. Fyrstu starfsmennirnir voru Tryggvi Þorgeirsson sem þá var nýstúdent og Hrannar Baldursson uppeldisfræðingur.
Með ritstjóra starfar fagleg ritnefnd akademískra starfsmanna, skipuð til þriggja ára í senn. Í núverandi ritnefnd sitja: Magnús Karl Magnússon, prófessor í lyfja- og eiturefnafræði á Heilbrigðisvísindasviði, formaður, Erla Hulda Halldórsdóttir, prófessor í sagnfræði á Hugvísindasviði, Guðrún Dröfn Whitehead, lektor í safnafræði á Félagsvísindasviði, Hafsteinn Einarsson, lektor í iðnaðarverkfræði-, vélaverkfræði- og tölvunarfræðideild á Verkfræði og náttúruvísindasviði, Tryggvi Brian Thayer, aðjúnkt á Menntavísindasviði.
Samstarfsverkefni Ferðafélags Íslands og Háskóla Íslands „Með fróðleik í fararnesti“ hlaut viðurkenningu fyrir vísindamiðlun sem afhent var við opnun Vísindavöku Rannís laugardaginn 30. september. Um er að ræða fræðandi gönguferðir í náttúrunni þar sem fræða- og vísindafólk HÍ miðlar af þekkingu sinni til almennings, barna og ungmenna um fjölbreyttar rannsóknir, ekki síst á lífríki og umhverfi. Með fróðleik í fararnesti leggur áherslu á markvissa og skemmtilega fræðslu til almennings um leið og boðið er upp á hreyfingu og samveru fyrir alla fjölskylduna.
Fulltrúar Með fróðleik í fararnesti taka við viðurkenningu fyrir
vísindamiðlun á Vísindavöku Rannís 2023.
Mynd: Arnaldur Halldórsson
Fræðagöngurnar byrjuðu sem nýjung í vísindamiðlun til almennings og var þeim strax afar vel tekið af almenningi. Markmiðið með ferðunum er að veita fólki á öllum aldri spennandi valkost til að hreyfa sig í borgarlandinu og fá að auki skemmtilegan og afar gagnlegan fróðleik um rannsóknir, nýsköpun, vísindi og fræði og í raun flest það sem ber fyrir augu í göngunum.
Ætlunin í upphafi var að brydda upp á ferðunum sem nýjum vísindamiðlunarvalkosti fyrir fjölskyldur á aldarafmæli Háskóla Íslands 2011 í samstarfi við Ferðafélag barnanna sem er angi undir FÍ. Hins vegar urðu vinsældirnar það miklar að ekki var nokkur möguleiki að hætta. Á yfirstandandi ári hefur verið metþátttaka í öllum ferðum, en aldrei í 12 ára sögu verkefnisins hafa fleiri mætt í fræðagöngurnar. Umfjöllun um verkefnið hefur einnig verið afar ríkuleg í fjölmiðlum sem hefur aukið áhrif miðlunarinnar á samfélag.
Pöddur, fjara, fuglar, fiskar, samfélag og sjálfbærni
Gríðarlegur fjöldi vísindafólks hefur stýrt þessum göngum en líklega er enginn þekktari en Guðni Th. Jóhannesson, prófessor í sagnfræði við HÍ og núverandi forseti Íslands. Hann leiddi göngu ásamt Helga Gunnlaugssyni, prófessor í afbrotafræði við HÍ, en þeir fjölluðu um mótmæli í miðborginni og glæpi og refsingu í sögulegu samhengi. Af öðrum viðfangsefnum má nefna norðurljós, pöddur, fiska og farfugla og hvernig megi nýta afurðir náttúru Íslands, eins og krækling, jurtir og sveppi. Fræðsla um jarðfræði, eldgos og jökla hefur líka verið vinsæl, auk þess sem rætt hefur verið um sögu, menningu, nýsköpun og sjálfbærni.
Hver ganga tekur fyrir ákveðið viðfangsefni þar sem vísinda- og fræðafólk miðlar þekkingu og rannsóknum beint til þátttakenda. Þannig er mikilvægi rannsókna fyrir samfélagið og umhverfið í brennidepli í bland við skemmtilega fræðslu og holla útivist. „Með fróðleik í fararnesti“ er því verðugur handhafi viðurkenningar Rannís fyrir vísindamiðlun árið 2023.
Háskóli unga fólksins hlaut viðurkenningu fyrir vísindamiðlun sem afhent var við opnun Vísindavöku Rannís laugardaginn 1. október. Jón Atli Benediktsson, rektor HÍ, ásamt teymi Háskóla unga fólksins veitti viðurkenningunni viðtöku. Ásdís Halla Bragadóttir, ráðuneytisstjóri háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytisins afhenti viðurkenninguna.
Háskóli unga fólksins er fyrir fróðleiksfúsa og fjöruga krakka á aldrinum 12-14 ára sem vilja kynnast vísindum og fræðum með vísindafólki Háskóla Íslands en verkefnið hefur verið í gangi síðan 2004. Mörg börn koma ár eftir ár til að kynnast hinum mörgu hliðum vísindanna og fræðigreina sem kennd eru við HÍ, og hefur verkefnið stuðlað að virkri og lifandi miðlun vísinda til ungs fólks.
Háskóli unga fólksins er starfræktur í eina viku á hverju sumri og gefur krökkum í 6.-8. bekk grunnskóla tækifæri til að kynnast mismunandi fræðigreinum auk þess sem þau fá skemmtilega innsýn í hvernig er að vera í háskóla. Börnin velja sér námskeið sjálf eftir áhugasviði og smíða þannig sína eigin stundatöflu en með því að lesa um námskeiðin á vefsíðu skólans komast þau oft að nýjum og áhugaverðum fræðum sem þau vilja prófa.
Nemendurnir ungu fá kennara á heimsmælikvarða, kynnast starfi þeirra og rannsóknum. Þau sjá hvernig hugmyndir og rannsóknir vísindafólks geta þróast út í framleiðslu eða aðra hagnýtingu sem getur verið frábær nýsköpun sem stuðlar að framförum í samfélaginu. Þarna sjá þau hvernig menntun og rannsóknir nýtast í íslensku samfélagi og fá vonandi áhuga og löngun til að leggja sitt af mörkum í framtíðinni.
Mörg börn koma langt að til að sækja Háskóla unga fólksins en ekki eiga öll heimangengt. Þau börn geta samt sótt skólann þegar Háskóli unga fólksins ferðast á hverju ári um landið með Háskólalestinni.
Hugmyndafræðin bak við Háskóla unga fólksins er að opna háskólann og kynna hann fyrir komandi kynslóðum. Kynna börnin fyrir fræðum, nýsköpun og vísindum og hver veit nema starfið skili sér í því að þau ákveði að leggja fyrir sig rannsóknir, vísindastarf og nýsköpun, en það er einmitt eitt af markmiðum Vísindavökunnar, og er því Háskóli unga fólksins verðugur handhafi viðurkenningar Rannís fyrir vísindamiðlun.
Veðurstofa Íslands hlaut viðurkenninguna fyrir miðlun upplýsinga um hvers kyns náttúruvá og Sævar Helgi Bragason fyrir að miðla vísindum til almennings á fjölbreyttan hátt, með sérstakri áherslu á að ná til barna og ungmenna.
Alltaf á vaktinni. Veðurstofa Íslands hefur vaktað náttúruöfl landsins í 100 ár. Auk þess að sinna mikilvægum almannavörnum hefur hún unnið leynt og ljóst að því að auka náttúrulæsi þjóðarinnar. Miðlun vísindaþekkingar spilar þar stórt hlutverk, hvort sem um er að ræða jarðskjálfta og eldgos, ofsaveður eða aðra náttúruvá og hefur starfsfólk Veðurstofunnar verið óþreytandi við að miðla upplýsingum byggðum á rannsóknum, á ábyrgan hátt til almennings. Þar er skemmst að minnast öflugrar upplýsingamiðlunar um jarðskjálftana og eldgosið á Reykjanesi
Eldhugi í miðlun vísinda. Sævar Helgi Bragason hefur sýnt einstakan áhuga og eldmóð við að miðla vísindum á aðgengilegan hátt til almennings og hefur starfað með Vísindavöku Rannís bæði sem sýnandi og vísindamiðlari. Hann leggur mikla áherslu á að kynna vísindi og fræði fyrir börnum og ungmennum og þótt geimvísindi og umhverfismál séu honum sérstaklega hugleikin, þá er hann líka mikill áhugamaður um að blanda saman vísindum og listum. Í gegnum starf sitt hjá RÚV heldur hann úti reglulegri umfjöllun um tækni og vísindi fyrir börn í útvarpi KrakkaRÚV og Krakkafréttum og átti hann stærstan þátt í því að endurvekja sjónvarpsþáttinn Nýjasta tækni og vísindi. Hann er einnig með reglulega pistla um vísindi í morgunútvarpi Rásar 2. Sævar hefur haldið úti ýmsum vefsíðum með fræðslu um vísindi, s.s. Stjörnufræðivefnum og Geimurinn.is, auk þess sem hann hefur setið fyrir svörum á Vísindavefnum. Flestir þekkja aðkomu Sævars Helga að sjónvarpsþáttum RÚV um loftslagsvandann, Hvað höfum við gert? og um lausnir við loftslagsvandanum, Hvað getum við gert? sem voru framleiddir af Sagafilm. Loks má nefna að Sævar hefur unnið með Listasafni Íslands að sýningunni Halló geimur! og með Sinfóníuhljómsveit Íslands að vísinda- og umhverfistónleikunum Undur jarðar þar sem töfrar jarðar og alheimsins fá nýja vídd í stórbrotnum og litríkum tónverkum.
Á myndinni hér að ofan má sjá Hallgrím Jónasson forstöðumann Rannís, Lilju D. Alfreðsdóttur mennta- og menningarmálaráðherra, Árni Snorrason forstjóra Veðurstofu Íslands og Sævar Helgi Bragason.
Vísindasmiðjan hlaut viðurkenningu fyrir vísindamiðlun, sem afhent var við opnun Vísindavöku Rannís laugardaginn 28. september 2019 í Laugardalshöllinni. Jón Atli Benediktsson, rektor og Guðrún Bachmann kynningarstjóri vísindamiðlunar hjá Háskóla Íslands, veittu viðurkenningunni viðtöku.
Í Vísindasmiðjunni er vísindum miðlað til grunnskólanema og kennara þeirra með gagnvirkum og lifandi hætti. Þar eiga nemendur kost á að kynnast náttúruvísindum með uppgötvunum og virkri þátttöku, sem glæðir áhuga þeirra og skilning. Auk þess tekur Vísindasmiðjan á móti gestum á öllum aldri í margvíslegum viðburðum um allt land.
Á myndinni má sjá Jón Atla Benediktsson og Guðrúnu Bachmann, ásamt Ara Ólafssyni sem kom Vísindasmiðjunni upphaflega á fót, ásamt nokkrum hressum starfsmönnum Vísindasmiðjunnar. Lengst til hægri er Hallgrímur Jónasson forstöðumaður Rannís, sem afhenti Vísindasmiðjunni viðurkenninguna.
Markmið Vísindasmiðjunnar er að:
Frá því Vísindasmiðjan opnaði, í mars 2012, hafa komið þangað um 25 þúsund skólabörn og er smiðjan opin skólahópum af öllu landinu, skólum og börnum að kostnaðarlausu. Núna tekur Vísindasmiðjan árlega á móti um 6.000 grunnskólanemum og um 250 kennurum. Auk skólahópa tekur Vísindasmiðjan á móti gestum á öllum aldri á opnum viðburðum á menningar- og menntastofnunum og almannarýmum, svo sem Hörpu, Fjölskyldu- og húsdýragarði og á bókasöfnum. Gestir á slíkum viðburðum eru nú um fjögur þúsund á ári og fer ört fjölgandi.
Þá eru ótaldir gestirnir í ferðum Háskólalestarinnar, en Vísindasmiðjan ferðast árlega með henni um land allt. Í ferðum lestarinnar býðst landsmönnum í dreifðum byggðum að kynnast vísindum með aðgengilegum hætti og jafnast þannig tækifæri og aðgangur landsmanna að þekkingu og fræðum. Starfsmenn Vísindasmiðjunnar eru kennarar og nemendur HÍ og fá háskólanemar sem þar starfa einstaka þjálfun í vísindamiðlun meðfram sínu námi.
Nýlega braut Vísindasmiðjan blað í sögu barnamenningar á Íslandi þegar hún fékk veglegan styrk úr nýstofnuðum Barnamenningarsjóði Íslands vegna dagskrár í Hörpu veturinn 2019-2020. Þar mætast listir og vísindi á skapandi og lifandi máta og má segja að með þessum áfanga hafi vísindin verið viðurkennd sem hluti af menningu barna og nú geta börn á öllum aldri kynnst þeim af eigin raun í stærsta menningarhúsi landsins.
Sjónvarpsþáttaröðin Fjársjóður framtíðar hlaut viðurkenningu Rannís 2018 fyrir vísindamiðlun, en þættirnir eru framleiddir af Háskóla Íslands fyrir RÚV. Lilja Alfreðsdóttir mennta- og menningarmálaráðherra afhenti viðurkenninguna við opnun Vísindavöku 2018 í Laugardalshöll föstudaginn 28. september.
Fjársjóður framtíðar er langviðamesta verkefnið sem Háskóli Íslands hefur tekist á hendur til að miðla vísindum til almennings en skólinn leggur mikla áherslu á að miðla rannsóknum og mikilvægi vísinda og nýsköpunar til samfélagsins. Þáttaröðin hefur verið fastur liður í dagskrá RÚV frá árinu 2011 og hefur verið sýnd á Norðurlöndunum auk þess að keppa um gullverðlaun á einni elstu og virtustu vísindakvikmyndahátíð í Evrópu.
Á myndinni má sjá forsvarsmenn þáttanna innan HÍ ásamt Lilju Alfreðsdóttur mennta- og menningarmálaráðherra og Hallgrími Jónassyni forstöðumanni Rannís.
Markmið með þáttaröðinni um Fjársjóð framtíðar er að auka áhuga og þekkingu almennings á öllum aldri á vísindum og nýsköpun og að landsmenn skynji og skilji mikilvægi þessara þátta fyrir velferð samfélagsins.
Í takt við áherslu Vísindavöku Rannís, þá er vísindafólkið sjálft í forgrunni í þáttunum, þar sem það miðlar rannsóknum sínum til almennings.
Óhætt er að segja að þættirnir hafi frá upphafi vakið gríðarlega athygli og að sú athygli hafi náði langt út fyrir landsteina. Þættirnir hafa verið kynntir sem einstakt verkefni í vísindamiðlun á Evrópuráðstefnu bandalags háskóla og æðri menntastofnanna, á árvissri ráðstefnu EUPRIO, sem er félag samskiptafólks í evrópskum háskólum, á ráðstefnu UNICA, sem er samstarfsnet háskóla í evrópskum höfuðborgum, svo fátt eitt sé talið.
Viðurkenning Rannís fyrir vísindamiðlun var afhent á Vísindavöku 2013, sem haldin var í Háskólabíói. Að þessu sinni hlaut Sprengjugengið viðurkenninguna og afhenti Illugi Gunnarsson mennta- og menningarmálaráðherra þeim viðurkenninguna.
Sprengjugengið samanstendur af hópi nemenda í efnafræði, efnaverkfræði og lífefnafræði við Háskóla Íslands sem hafa stundað kynningar og sýningar á undraheimi efnafræðinnar fyrir almenning síðan 2007.
Kynningar og sýningar hópsins eru í senn fræðandi og skemmtilegar og til þess fallnar að örva áhuga ungmenna og almennings á efnafræði og skyldum raungreinum. Starfsemi hópsins hefur færst jafnt og þétt í aukana síðan 2007 og hefur frá upphafi verið í miklu og góðu samstarfi við skipuleggjendur Vísindavöku.
Sprengjugengið er ekki bara skemmtilegt, heldur leggur það einnig mikla áherslu á að flétta inn skýringar á hinum ýmsu eðlisfræðilegum og efnafræðilegum eiginleikum sýningaratriða sem og að tengja fræðin við hversdagsleg fyrirbæri. Hópurinn hefur haldið sýningar víða um land í skólum, félagsmiðstöðum, komið fram í fjölmiðlum og ýmsum samkomum. Þá hefur hann lagt sig fram við að vinna með börnum á grunnskólastigi í Háskóla unga fólksins og víðar.
Það er álit dómnefndar Rannís að Sprengjugengið, undir forystu Katrínar Lilju Sigurðardóttur, framhaldsnema í efnafræði, sé einstaklega vel að viðurkenningu fyrir vísindamiðlun komið.
Viðurkenning Rannís fyrir vísindamiðlun var afhent á Vísindavöku 2012. Að þessu sinni hlaut Háskólalestin viðurkenninguna, en lestin ferðaðist um landið á afmælisári HÍ og stóð fyrir margs konar vísindamiðlun. Myndin sýnir aðstandendur Háskólalestarinnar ásamt Katrínu Jakobsdóttur mennta- og menningarmálaráðherra sem afhenti viðurkenninguna fyrir hönd Rannís.
Háskólalestin ferðaðist um landið í tilefni af aldarafmæli Háskóla Íslands 2011. Lestin heimsótti alls níu áfangastaði og stoppaði tvo daga á hverjum stað. Lögð var áhersla á lifandi vísindamiðlun til fólks á öllum aldri með fjölbreyttri dagskrá fyrir alla fjölskylduna. Viðtökur voru með eindæmum góðar og má segja að með Háskólalestinni hafi vísindin og fræðin verið færð til fólksins í landinu.
Háskólalestin byggðist upp á fjölþættum vísindaviðburðum þar sem margir lögðust á eitt við að uppfræða og skemmta samtímis. Í lestinni voru vísindamenn háskólans, kennarar og framhaldsnemendur og var lestin byggð á sjálfstæðum einingum sem mynduðu eina heild.
Helstu einingarnar sem ferðuðust með lestinni voru Háskóli unga fólksins, þar sem grunnskólanemar fá að kynnast um stund háskólanámi, vísindum og rannsóknum; Vísindavefurinn, sem svarar spurningum um allt milli himins og jarðar og er einn fjölsóttasti vefur landsins; Sprengjugengið, sem er hópur efnafræðinema úr Háskóla Íslands sem vakið hefur mikla athygli fyrir kröftugar og litríkar tilraunir á sviði efnafræðinnar og loks Stjörnutjaldið, þar sem mátti fræðast um fyrirbæri alheimsins.
Háskólalestin var farin í samstarfi við Rannsóknasetur Háskóla Íslands á landsbyggðinni en samstarfsaðilar voru einnig grunnskólar á landsbyggðinni, sveitarfélög og fleiri.
Í lestinni var boðið upp á vísindaleiki, létta en markvissa kennslu, fjör og gríðarlega fjölbreytt fræði sem oft voru sniðin að sérkennum þess staðar sem var heimsóttur. Áhersla var lögð á að auka skilning þátttakenda á vísindum, en í þeim hópi var almenningur; börn, unglingar og fullorðnir. Einnig var leitast við að sýna fram á mikilvægi rannsókna, vísinda almennt og nýsköpunar fyrir íslenskt samfélag. Alls staðar tóku vísindamenn beinan þátt í viðburðum lestarinnar.
Stjörnuskoðunarfélag Seltjarnarness og Stjörnufræðivefurinn hlutu viðurkenningu Rannís 2011 fyrir vísindamiðlun, en þeir sem standa að Stjörnuskoðunarfélaginu og Stjörnufræðivefnum hafa verið mjög ötulir við að fræða almenning, og sérstaklega börn og ungmenni um undur alheimsins. Sverrir Guðmundsson ritari félagsins veitti viðurkenningunni viðtöku, úr hendi forstöðumanns Rannís, Hallgríms Jónassonar, við opnun Vísindavöku 2011 í Háskólabíói föstudaginn 23. september.
Stjörnuskoðunarfélag Seltjarnarness var stofnað þann 11. mars árið 1976 í kringum stærsta stjörnusjónauka landsins sem þá var, og er enn, á þaki Valhúsaskóla. Stofnfélagar voru tuttugu talsins en í dag eru félagsmenn rúmlega 300 talsins. Fyrsti formaður félagsins var Þorsteinn Sæmundsson stjörnufræðingur en núverandi stjórn skipa Sævar Helgi Bragason (formaður), Sverrir Guðmundsson (ritari) og Óskar Torfi Viggósson (gjaldkeri). Stjörnuskoðunarfélag Seltjarnarness er elsta og fjölmennasta félag áhugafólks um stjörnufræði og stjörnuskoðun hér á landi. Félagið er öllum opið og eru félagsfundir haldnir mánaðarlega yfir vetrartímann.
Á hverju ári stendur félagið fyrir margvíslegum viðburðum. Þeir félagar hafa brallað ýmislegt í gegnum tíðina til kynningar á stjörnufræði og má þar helst nefna:
Námskeið: Meira en 200 manns hafa sótt almenn námskeið félagsins í stjörnufræði og stjörnuskoðun, bæði á Höfuðborgarsvæðinu og á Akureyri. Álíka fjöldi barna á aldrinum 5 til 12 ára hafa sótt sérstök barnanámskeið í stjörnufræði. Einnig ber að nefna endurmenntunarnámskeið fyrir kennara. Öll námskeiðin eru haldin í samstarfi við Stjörnufræðivefinn.
Sjónauki í alla skóla landsins: Árið 2010 tók félagið þátt í að gefa öllum skólum á Íslandi lítinn stjörnusjónauka. Námsefni um sjónaukann hefur verið útbúið og er aðgengilegt á Stjörnufræðivefnum. Aðstandendur verkefnisins, Sævar, Sverrir, Ottó og Tryggvi, heimsóttu samanlagt yfir 170 skóla um allt land þegar sjónaukarnir voru afhentir. Með hverjum sjónauka fylgdi heimildarmynd á DVD disk um 400 ára sigurgöngu stjörnusjónaukans.
Stjörnuskoðunarkvöld: Undanfarin ár hefur félagið staðið fyrir stjörnuskoðun fyrir almenning. Þá gefst gestum og gangandi kostur á að kíkja í gegnum sjónauka félagsmanna og læra um stjörnuhimininn.
Sólskoðun á 17. júní og Menningarnótt: Þegar veður leyfir þessa hátíðisdaga fara félagsmenn út með sólarsjónauka og sýna fólki á öllum aldri sólina á öruggan hátt. Mörg hundruð manns sjá og fræðast um sólina af tilefni.
Ókeypis stjörnufræðihugbúnaður: Áhugasamir geta fengið stjörnuhiminninn í tölvuna sína með því að sækja Stellarium hugbúnaðinn sem hefur verið þýddur yfir á íslensku.
Ljósmyndasýning: Á ári stjörnufræðinnar 2009 tók félagið þátt í ljósmyndasýningu á Skólavörðuholti í tilefni Menningarnætur 2009. Þar voru til sýnis yfir 20 stórar og fallegar ljósmyndir af undrum alheimsins. Þær voru svo fallegar að nokkrum var stolið! Sýningin stóð yfir í um mánuð og sáu hana mörg þúsund manns.
Tunglmyrkvaskoðun: Hrollkaldan desembermorgun árið 2010 stóðu Stjörnuskoðunarfélagið og Stjörnufræðivefurinn fyrir tunglmyrkvaskoðun fyrir framan húsakynni RÚV í Efstaleiti. Yfir 300 manns lögðu leið sína til okkar og fengu að skoða Satúrnus, Venus og auðvitað rautt, almyrkvað tungl. Atburðinum var útvarpað í Morgunútvarpi Rásar 2.
Útgáfa á fréttabréfum og veglegu tímariti: Ár hvert gefur félagið út fréttabréf sem send eru félagsmönnum. Annað hvert ár gefur félagið út mjög veglegt tímarit um stjörnufræði. Næsta er væntanlegt í október og er verið að safna auglýsingum og styrktaraðilum!
Vísindavaka: Stjörnuskoðunarfélagið tekur að sjálfsögðu alltaf þátt í Vísindavöku Rannís!!
Að eigin sögn eru forystumenn félagsins alltaf að trana sér fram í fjölmiðlum og nota hvert tækifæri sem gefst til að segja fólki frá því sem er að gerast í heimi stjörnufræðinnar og ekki síst ef eitthvað áhugavert er að sjá á himninum.
Stærsta verkefni félagsins um þessaar mundir er svo að færa aðstöðuna út fyrir bæinn. Allt fé sem safnast við sölu á varningi (blaði, sjónaukum o.þ.h.) og námskeiðum er ætlað til þess að byggja upp nýja aðstöðu, fjarri allri ljósmengun.
Nokkur orð um Stjörnufræðivefinn:
Stjörnufræðivefurinn, www.stjornufraedi.is, er alfræðivefur um stjörnufræði og stjörnuskoðun. Vefnum er ætlað að efla áhuga almennings á stjarnvísindum og auðvelda aðgengi að vönduðu efni um stjörnufræði á íslensku. Vefurinn var settur á laggirnar snemma árs 2004 og hefur síðan vaxið fiskur um hrygg. Á vefnum er að finna meira en 500 greinar um stjarnfræðileg viðfangsefni, allt frá sjónaukum og reikistjörnum til svarthola og vangaveltna um líf í alheimi.
Í viku hverri birtast á vefnum fréttir af nýjustu niðurstöðum rannsókna í stjarnvísindum. Mynd vikunnar er á sínum stað og í hverjum mánuði er gefið út Stjörnukort mánaðarins. Stjörnufræðivefurinn er margmiðlunarvefur og eru þess vegna reglulega birt vefvörp frá Hubble geimsjónaukanum og Stjörnustöð Evrópulanda á suðurhveli. Undanfarin ár hefur vefurinn staðið að Vísindaþættinum í Útvarpi Sögu en þættirnir eru aðgengilegir á vefnum.
Úr frétt mbl.is frá 26. september 2008
Örnólfur Thorlacius hlaut nú síðdegis verðlaun Rannís fyrir framlag sitt til vísindamiðlunar. Segir í niðurstöðu dómnefndar að Örnólfur hefur um langt árabil unnið ötullega að því að miðla ótal sviðum náttúruvísinda til almennings með mjög fjölbreyttu efni fyrir sjónvarp, útvarp, dagblöð og tímarit auk útgáfu fjölda bóka.
Örnólfur kenndi um árabil náttúruvísindi við Menntaskólann í Hamrahlíð. Hann átti mikinn þátt í að byggja upp fyrstu náttúrufræðibrautina við framhaldsskóla hérlendis. Hann hefur skrifað fjölda kennslubóka og verið afkastamikill við nýyrðasmíð. Hann var fyrsti umsjónarmaður sjónvarpsþáttarins „Nýjasta tækni og vísindi". Örnólfur hefur lagt mikla áherslu á að fræða almenning og þá sérstaklega yngsta fólkið með skrifum sínum, einkum í tímaritinu Náttúrufræðingnum.
Hann hefur lagt sig eftir því að efla áhuga barna og unglinga á heimi vísindanna og meðal bóka sem hann hefur gefið út eru Bókin um vatnið, Bókin um hjólið, Bókin um hraðann, Tilraunabók barnanna og Galdrabók barnanna sem hafa notið vinsælda hjá börnum, að því er segir í niðurstöðu dómnefndar.
Við val á verðlaunahafa leitaði Rannís eftir tilnefningum og fékk ábendingar um 14 aðila. Þessar tilnefningar voru lagðar fyrir dómnefnd sem í sátu Elísabet M. Andrésdóttir hjá alþjóðasviði Rannís, Eiríkur Smári Sigurðarson hjá vísindaskrifstofu menntamálaráðuneytisins, Viðar Hreinsson framkvæmdastjóri ReykjavíkurAkademíunnar og Ari Ólafsson verðlaunahafi frá árinu 2006.
Við mat á tilnefningum til verðlaunanna var tekið tillit til brautryðjendastarfs, frumleika og árangurs við vísindamiðlun.
Val dómnefndarinnar var ekki auðvelt þar sem velja þurfti á milli þó nokkurra aðila sem uppfylltu vel öll viðmiðin.
Á Vísindavöku Rannís voru öðru sinni veitt verðlaun fyrir framlag til vísindamiðlunar. Markmiðið með verðlaununum er að vekja athygli á mikilvægi þess að miðla þekkingu á vísindum og vísindastarfi til samfélagsins og styðja við þá sem sýnt hafa frumkvæði og verið í fararbroddi við miðlun vísinda. Við mat á tilnefningum til verðlaunanna var tekið tillit til brautryðjendastarfs, frumleika og árangurs við vísindamiðlun.
Verðlaun fyrir framlag til vísindamiðlunar fékk Ari Trausti Guðmundsson jarðeðlisfræðingur. Ari Trausti hefur um langt árabil unnið ötullega að því að miðla ótal sviðum náttúruvísinda til almennings með fjölbreyttu efni fyrir sjónvarp, útvarp, dagblöð og tímarit auk útgáfu fjölda bóka.
Þótt sérsvið Ara Trausta sé á sviði jarðfræði og jarðeðlisfræði hefur hann komið mun víðar við og frætt almenning um stjörnufræði, erfðafræði, orku- og umhverfismál sem og vísindi almennt. Hann hefur einstakt lag á að gera umfjöllun um flóknustu efni aðgengilega og skemmtilega og eflaust eru fáir Íslendingar sem ekki þekkja til þess efnis sem hann hefur birt í nær öllum miðlum sem völ er á. Það efni sem Ari Trausti hefur látið frá sér fara er ótrúlega fjölbreytt og hann hefur verið óhæddur við að nýta sér þá miðla sem eru aðgengilegir almenningi.
Meðal verka hans má nefna Jökulheima sem út kom 1995 og Íslenskar eldstöðvar sem er 10.000 ára saga íslenskrar eldvirkni. Hann hefur gert útvarpsþætti um stjörnufræði og einstaka vísindamenn, sjónvarpsþætti um jarðfræði, Jökulsárgljúfur og Þjórsárver, þáttaraðir um umhverfismál og vaxtarbrodda í íslenskum vísindum og unnið efni um orkumál á geisladisk. Og er þá einungis lítið brot talið af verkum hans.
Því er vel við hæfi að Ari Trausti Guðmundsson hljóti verðlaun RANNÍS fyrir framlag til vísindamiðlunar árið 2007. Vonandi verða verðlaunin honum, og öðrum sem sinna þessari mikilvægu ásýnd vísindanna, hvatning til áframhaldandi starfa á þessum vettvangi.
Verðlaun til vísindamiðlunar voru veitt í tilefni af Vísindavöku sem haldin er föstudaginn 28. september i Listasafni Reykjavíkur við Tryggvagötu kl. 17:00-21:00. Dagurinn er tileinkaður evrópskum vísindamönnum og haldinn hátíðlegur í helstu borgum Evrópu. Markmiðið með Vísindavöku og atburðum henni tengdum er að kynna fólkið á bak við rannsóknirnar og viðfangsefni þeirra og beina sjónum ungs fólks að þeim möguleikum sem liggja í starfsframa í vísindum.
Í dómnefnd sátu Elísabet M. Andrésdóttir, alþjóðasviði RANNÍS, Eiríkur Baldursson vísindaskrifstofu menntamálaráðuneytisins, Viðar Hreinsson framkvæmdastjóri ReykjavíkurAkademíunnar og Ari Ólafsson verðlaunahafi síðasta árs.
Úr fréttatilkynningu af vef Rannís 25. september 2006
Verðlaun RANNÍS fyrir miðlun vísinda til almennings voru í fyrsta skipti veitt á vísindavökunni sem haldin var í Listasafni Reykjavíkur - Hafnarhúsi, föstudaginn 22. september.
Við val á verðlaunahafa leitaði RANNÍS eftir tilnefningum og fékk ábendingar um 23 aðila. Þessar tilnefningar voru lagðar fyrir dómnefnd sem í sátu Hjördís Hendriksdóttir hjá alþjóðasviði RANNÍS, Edda Lilja Sveinsdóttir hjá vísindaskrifstofu menntamálaráðuneytisins og Viðar Hreinsson framkvæmdastjóri Reykjavíkur-Akademíunnar. Við mat á tilnefningum til verðlaunanna var tekið tillit til brautryðjendastarfs, frumleika og árangurs framlags til vísindamiðlunar.
Val dómnefndarinnar var ekki auðvelt þar sem velja þurfti á milli þó nokkurra aðilla sem uppfylltu vel öll viðmiðin. Að þessu sinn varð fyrir valinu dr. Ari Ólafsson, dósent í eðlisfræði við Háskóla Íslands.
Ari hefur um árabil stuðlað að auknum skilningi og áhuga barna, unglinga og almennings á vísindum og tækni.
Nú síðast hefur Ari verið hvatamaður að stofnun Tilraunahúss á Íslandi sem reki skemmti- og fræðasetur raungreina, sem á ensku er kallað "Science Center". Það starf hefur með mikilli þrautseigju Ara skilað sér í stofnun Undirbúningsfélags að Tilraunahúsi, í samstarfi Orkuveitu Reykjavíkur, Kennaraháskóla Íslands og Háskóla Íslands en Ari er stjórnarformaður í undirbúningsfélaginu.
Við óskum Ara til hamingju með verðlaunin
